حلقه مرگ در دستان ۲۱ کشور

در مارس ۱۹۸۶ م. دبیرکل وقت سازمان ملل خاویر پرز دکوئیار به طور رسمى عراق را متهم به استفاده از سلاح هاى شیمیایى علیه ایران کرد. در این باره وى به گزارش ارائه شده به وسیله کارشناسان سازمان ملل که در فوریه همان سال براى بررسى موضوع سلاح هاى شیمیایى به ایران سفر کرده بودند، استناد کرد.

دبیرکل به صراحت از رژیم عراق خواست به نقص مقررات بین المللى خاتمه دهد و گزارش بازرسان سازمان ملل تأکید داشت که رژیم عراق از سلاح هاى شیمیایى در جنگ علیه ایران استفاده کرده است. با این وجود رژیم عراق این موضوع را تکذیب مى کرد و متأسفانه سیاستگذاران غربى ترجیح مى دادند در این باره سکوت کنند. ولى وقتى که بدن مجروح و تاول زده  رزمندگان ایرانى از کنار کرخه و شلمچه براى مداوا راهى کشورهاى اروپایى شدند، دایره شواهد و مدارک دال بر استفاده غیرانسانى رژیم عراق از مواد شیمیایى که به وسیله شرکت هاى غربى در اختیار رژیم عراق قرار داده شده بود، تکمیل تر و موجب شد که اعتراض هایى نسبت به سکوت دولت هاى غربى درباره این فاجعه شکل گیرد و اینک بعد از گذشت بیش از دو دهه از جنگ تحمیلى، صدام حسین که در آن زمان موضوع حمله هاى شیمیایى را انکار مى کرد، امروز در دادگاه از این فاجعه اسفناک به عنوان افتخارى یاد مى کند که مدال آن را دولت هاى غربى به گردنش انداختند.

نگاه اجمالى به حمایت ۲۱ کشور جهان از رژیم عراق در این فاجعه غیرانسانى، شاید تا اندازه اى در شکافتن این جنایت که امروز دلیل افتخار این جنایتکار جنگى شده است بى فایده نباشد.

> کنوانسیونى به نام منع سلاح هاى شیمیایى

در طول تاریخ تلاش هاى بسیارى براى جلوگیرى استفاده از جنگ افزارهاى شیمیایى و بیولوژیک شده است. از جمله تلاش هایى که به تنظیم یک قرارداد بین المللى در سال ۱۹۰۷ که از نظر حقوقى تعهدآور بود، انجامید. ولى با شروع جنگ جهانى اول، کنوانسیون ۱۹۰۷ لاهه نتوانست از به وجود آمدن جنگ شیمیایى جلوگیرى کند.

کاربرد جنگ افزارهاى شیمیایى، کشورها را به امضاى پروتکل ۱۷ ژوئن ۱۹۲۵ ژنو درباره به کار نبردن جنگ افزارهاى شیمیایى و بیولوژیک وادار کرد، اما توسعه تولید یا ذخیره سازى این گونه سلاح ها را منع نکرد. ۱۶ دسامبر ،۱۹۷۱ نشست عمومى سازمان ملل طرح قراردادى را که کمیسیون خلع سلاح ژنو براى منع، توسعه، تولید و انباشت جنگ افزارهاى میکروبى و سمى و نابودسازى آن ها تهیه شده بود، تصویب کرد. در ۱۱ نوامبر ،۱۹۸۷ سازمان ملل قطعنامه اى در مورد جنگ افزارهاى شیمیایى به تصویب رساند.

کنوانسیون منع سلاح هاى شیمیایى پس از دودهه گفت وگوهاى فشرده در سال ۱۹۹۳ در پاریس امضا شد و از سال ۱۹۹۷ به اجرا درآمد که تاکنون ۱۷۸ کشور از جمله اسپانیا، انگلیس، ژاپن، ایتالیا و آلمان به عضویت کنوانسیون درآمده اند. این کنوانسیون داراى یک مقدمه، ۲۴ ماده و ۲ متن پیوست است.

سازمان منع سلاح هاى شیمیایى (OPCW) وظیفه اجراى کنوانسیون را برعهده دارد که مقرآن در لاهه هلند است.

> ایران قربانى سلاح هاى شیمیایى

ایران از جمله کشورهایى است که بیشترین آسیب را از به کارگیرى سلاح هاى نامتعارف در طول تاریخ دیده است. استفاده از سلاح هاى شیمیایى از سوى عراق، درحالى اتفاق افتاد که این کشور جزو کشورهاى امضاکننده پروتکل ژنو در سال ۱۹۲۵ درباره منع استفاده از سلاح هاى سمى، خفه کننده و ترکیبات باکتریولوژیک قرار داشت. قربانى گرفتن سلاح هاى شیمیایى باعث شد جمهورى اسلامى ایران از بدو شروع گفت وگوهاى مربوط به تدوین کنوانسیون در ژنو و همچنین در کمیسیون مقدماتى آن جزو فعال ترین کشورهاى عضو باشد. ایران در سال ۱۹۹۷ . م با تصویب مجلس شوراى اسلامى به کنوانسیون پیوست و از همان آغاز همواره عضو شوراى اجرایى سازمان بوده و حضورى فعال و تأثیرگذار در سازمان OPCW داشته است.

در طول جنگ تحمیلى، رژیم عراق بارها از سلاح شیمیایى استفاده کرد. به طورى که بنابه گزارش رسمى ایران به کنفرانس خلع سلاح، تعداد این حملات توسط عراق از دى ماه ۱۳۵۹ تا اسفند ۱۳۶۶ در مجموع به ۲۴۲ مورد رسیده بود که قربانیان آن ۴۴ هزارنفر ذکر شده است که از آن تاریخ تاکنون این رقم به یکصدهزار نفر افزایش یافته است. همچنین بنا بر همین گزارش عراق در طول جنگ تحمیلى از ۶ هزار بمب شیمیایى علیه ایران استفاده کرده است .

به گفته دکتر حسین شهرستانى، از دانشمندان هسته اى عراق، از سال ۱۹۸۰ م. (۱۳۵۹) برنامه سلاح هاى کشتار جمعى عراق آغاز شد و در بخش شیمیایى در سال ۱۹۸۲م. (۱۳۶۱) با کمک چند شرکت آمریکایى با استفاده از گاز اعصاب و سارین افزایش پیدا کرد.

عراق تا پایان سال ۱۳۶۴ مقدار ۱۰ تن از انواع گازها را در یک ماه تولید مى کرد که در پایان سال ۶۵ این مقدار به بیش از ۵۰ تن در ماه افزایش یافت و در پایان سال ۶۷ عراق مى توانست بیش از ۷۰ تن گاز خردل و ۶ تن از هر یک از گازهاى «تابون» و «سارین» تولید کند.

توانمندى عراق در تولید گازهاى شیمیایى با همکارى و حمایت بسیارى از شرکت هاى آمریکایى و اروپایى و دیگر کشورها ایجاد شد.

روزنامه الکترونیکى القبس از زبان کارشناسان و گزارش ارسالى از عراق، مى نویسد: ۹۲ شرکت آلمانى، عراق رابه سلاح هاى شیمیایى و هسته اى مجهز کردند و ۲۲ شرکت آمریکایى، ۲۳ شرکت انگلیسى، ۲۱ شرکت فرانسوى، ۱۸ شرکت اتریشى، ۱۱ شرکت بلژیکى، ۱۵ شرکت ایتالیایى، ۱۳ شرکت سوئیسى، ۷ شرکت اسپانیایى، ۳ شرکت ژاپنى، ۴ شرکت هندى، ۵ شرکت کره اى و ۳ شرکت چینى و تعدادى از شرکت هاى آرژانتینى، برزیلى، مصرى، اردنى و ۴۰ شرکت روسى و اوکراینى در لیست فروشندگان سلاح هاى شیمیایى و هسته اى به عراق قرار دارند که درمجموع به ۲۷۸ شرکت اشاره شده است.

از سوى دیگر براساس تحقیقات به عمل آمده از سوى انجمن حمایت از قربانیان سلاح هاى شیمیایى، ۴۴۵ شرکت از سراسرجهان در طول ۸ سال جنگ تحمیلى ارتش صدام را در زمینه هاى مختلف نظامى بویژه تولید سلاح هاى شیمیایى حمایت مى کردند.

> لیست شرکاى جرم شیمیایى صدام

براساس تحقیقات انجمن حمایت از قربانیان سلاح هاى شیمیایى از میان ۴۴۵ شرکت تجهیزکننده ارتش صدام در زمینه هاى مختلف بخصوص سلاح هاى شیمیایى، شرکت هایى از ژاپن، هلند، سوئد، بلژیک، اسپانیا، فرانسه و آلمان سهم بیشترى داشتند.

بنابراین تحقیق، شرکت هاى فناک (Fanuc) ، هماماتسافترنکیس کاکا (Hammamatsu photonics kk)، ان.اى.سى (nec) ، اوساکا (Osaka) و ویدا (waida) ازجمله شرکت هاى ژاپنى هستند که در برنامه هسته اى صدام حسین، او را یارى دادند.

از کشور هلند نیز شرکت هاى «مل کمى بى وى» (Melchemie B.V) و «کى بى اس هلند بى وى» (KBSHolland B.V) در برنامه تسلیحاتى شیمیایى و شرکت تجهیزات «ان وى دلف» (Delf Instruments N.V) درامور پشتیبانى نظامى و ساخت آزمایشگاهى نظامى براى وزارت دفاع، صدام را تأمین مى کردند.

شرکت «مل کمى» از سال ۱۹۶۹م. با عراق روابط تجارى داشت و به گفته «آى اوزند کمپ» مدیر این شرکت، شرکت او در سال ۱۹۸۴ م. برابر ۱۰ میلیون دلار مواد شیمیایى به عراق صادر کرد.

طبق سندهاى دفاتر این شرکت درفهرست سفارش خرید عراق، یک هزار تن کلرورنیونیل، ۲۰ تن فلوئور هیدروژنه پتاسیم، ۶۰ تن اکسى کلرور فسفر، ۵ تن اسیدفلوئوریدریک و ۱۵۰ تن الکل ایزوپروپیل به چشم مى خورد. اسناد دادگاه آلمان نیز نشان مى دهد که همه این مواد به مجتمع سامرا ارسال شده بود. به احتمال زیاد همه آنها در تولید گاز خفه کننده به کار رفته است.

از سوئد نیز شرکت «سب - اسکانیا» (saab-scania) در برنامه موشکى و شرکت «اب ب» (ABB) در برنامه هسته اى، رژیم بعث را یارى کرده اند.

شرکت «تربلام» (Treblam)، در برنامه تسلیحات شیمیایى و شرکت اسپانیایى «دونابت» (Donabet) در برنامه موشکى، شرکت «زایر» (Zayer) در برنامه هسته اى از اسپانیا رژیم صدام را تأمین کرده اند. همچنین شرکت اسپانیایى «آلاوساس یاکس یاک» ساخت فیوز براى ماشه هاى الکترونیکى مخصوص انفجار بمب را برعهده داشته است.

از بلژیک شرکت هاى بازرگانى «کرفت آن یو» (NUkraft mereanfile) و «پترولیوم فیلیپس» (Philips petroleum) در زمینه برنامه تسلیحات شیمیایى، شرکت «ا آى بى اینستروبل) (OIB Instrubet) در زمینه پشتیبانى نظامى و ساخت آزمایشگاه هاى نظامى براى وزارت دفاع، شرکت هاى «رئوئیز بلژیک» (Poudries Reunies Bleges SA) شرکت تحقیقاتى فضایى (Space Research corp) در زمینه برنامه موشکى و شرکت هاى «بوهلر ادلستال» (Boehler Edelstahl) و «سباترا» (Sebatra) در زمینه برنامه هسته اى با صدام همکارى داشتند. در سال ۱۳۶۱ وزارت صنایع و پتروشیمى دولت عراق براى خرید ۵۰۰ هزار کیلوگرم موادشیمیایى موسوم به «تیئودیگلیکون» براى تولید عوامل غیراعصاب به بلژیک سفارش داد.

دولت عراق در ژوئن ۱۹۸۲ قراردادى به ارزش ۸۳۰ میلیون دلار با یک شرکت بلژیکى امضا کرد تا پناهگاه هاى پیشرفته اى براى صدام بناکند که این شرکت بیشتر کارهاى ساختمانى مجتمع پتروشیمى «القائم» را نیز انجام داده بود.

از فرانسه نیز شرکت حفاظتى «اس ا» (protect SA) در زمینه تسلیحات شیمیایى، شرکت «تامسون سى پى اس» (Thomson CPS) در زمینه پشتیبانى نظامى و ساخت آزمایشگاه هاى نظامى براى وزارت دفاع، رژیم صدام را تأمین مى کردند.

روزنامه چپ گراى آلمانى «داى تاک زایتونگ» در دسامبر ۲۰۰۲ گزارش ۱۲ هزار صفحه اى را که عراق درباره برنامه تسلیحاتى خود به سازمان ملل ارائه کرده بود، منتشر کرد.

در این گزارش عراق از شرکت هاى Denobate و Zayere اسپانیا به عنوان فروشنده راکت یا موشک و سلاح هاى اتمى نام برده و شرکت Trebeian را نیز فروشنده سلاح هاى شیمیایى معرفى کرده است.

شرکت Expal هم از سال ۱۹۷۶م. بمب هایى را به عراق منتقل و در سال ۱۹۸۲ م، یک میلیارد ESP اسلحه به عراق صادر کرده است.

طبق گزارشى در سال ۱۹۸۶م. یک فروند کشتى حامل ۶۸ تن بمب شیمیایى متعلق به شرکت Expal هنگام بارگیرى در «سانتاندر» در شمال اسپانیا متوقف شد، اما پس از آن به راه خود ادامه داده بود.

در آوریل ۱۹۸۵ م. در جریان یک ماجراى هواپیمایى در پایگاه نظامى اسپانیا در نزدیکى مادرید، یک هواپیماى بوئینگ حامل «ناپالم» و گاز خردل دچار سانحه شد و معلوم شد که شرکت Expal براى عراق سلاح هاى گفته شده را تولید کرده بود.

شرکتECIA - based Markina در سال ۱۹۸۲م. مقدار زیادى اسلحه به ارزش ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان به عراق حمل کرده بود.

براساس گزارش ها، در اواسط ۱۹۸۰م. تا ۸۷ شرکتى به نام «تکنولوژى بین المللى» مقدار ۵ هزار و ۵۰۰ تن مواد منفجره و مهمات به ارزش تقریبى ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به عراق فروخته بود.

> آلمان، شریک اصلى جرم

تحقیقات انجام شده حاکى از آن است که یک سوم از مجموع ۴۴۵ شرکت غربى که در تجهیز ماشین جنگى عراق در زمینه هاى مختلف به ویژه سلاح هاى شیمیایى نقش داشته اند، آلمانى بوده که علاوه بر فروش به آموزش نیروهاى عراقى در جنگ تحمیلى براى استفاده از این سلاح هاى شیمیایى علیه ایران، مبادرت کرده اند.

نکته مهمى که در این میان وجوددارد، آن است که برخى از همه شرکت هاى یارى کننده به صدام، جنبه صورى داشته است و بعد از اجراى اهداف موردنظر خود ازمیان رفته و یا این که برخى دولت هاى شرکت هاى تابعه از فعالیت آنها اطلاعى نداشته و پس از کسب آگاهى از کمک هاى این شرکت ها به رژیم بعث، آنها را تحت پیگرد قرارداده و یا از کنار این مسأله گذشته اند.

گزارش ۱۲ هزار صفحه اى عراق درباره تسلیحات این کشور، حاوى اخبار پرسروصدایى درمورد آلمان به نام «برلین» است. در این گزارش به تفصیل بیان شده که بین شرکت هاى نظامى آلمان و عراق چه دادوستدهاى تسلیحاتى انجام شده است.

در این گزارش ۱۲ هزار صفحه اى که روزنامه «تاگس زایتونگ» بخش هاى محرمانه آن را منتشر کرده است از آلمان با نام مهمترین تجهیزکننده انبارهاى تسلیحاتى صدام یاد شده است.

برخى از اسامى شرکت هاى آلمانى که در گزارش عراق به سازمان ملل آمده عبارتند از: «دایملر، من، زیمنس، بنز، کیوکلپ، هوچست، کلوچنر، کارلزیس». شرکت کارل کلوب که از سال ۱۹۷۷ م، با عراق همکارى داشته، تجهیز دو کارخانه اصلى حشره کشى و مواد شوینده بغداد را بر عهده داشته و در گزارش ۱۲ هزار صفحه اى عراق به سازمان ملل، این شرکت یکى از بزرگترین تجهیزکنندگان برنامه شیمیایى و تسلیحاتى عراق بوده است.

شرکت «کارل کلوب» ۶ خط تولید سلاح شیمیایى جداگانه به نام هاى احمد، على، محمد، عیسى، مدار و قاضى ایجاد کرد. ساخت نخستین آنها در سال ۱۹۸۳م و آخرین آن در سال ۱۹۸۶ م تکمیل شد و در این کارخانه ها از گاز «خرددل» و «اسید پروسیک» تا گازهاى اعصاب «سارین» و «تابون» تولید مى شد.

   براساس گزارش عراق همچنین شرکت Preussage از بزرگترین تجهیزکنندگان مواد شیمیایى در زمینه گاز اعصاب سارین بوده است.

شرکت «کارل کلوب» و «پیولوت پلنت» (برنامه شیمیایى) فروش و خدمات میلیون ها دلار تجهیزات براى ۶ کارخانه شیمیایى جدا از هم در عراق و تهیه آزمایشگاه هاى پیشرفته براى این کشور را به منظور گسترش، توسعه گاز اعصاب و حمایت مهندس هاى مکانیک آلمانى از وزارت صنایع و صنایع نظامى عراق بر عهده داشتند.

شرکت «ریننگ هوس» (برنامه شیمیایى) نیز تهیه همه فسفریل براى تولید تسلیحات شیمیایى و شرکت «پروپیچ» (برنامه شیمیایى) همکارى با شرکت

«کارل کلوب» و شرکت WET ( شرکت تجارى مهندسى آب) ، (برنامه شیمیایى و شاید میکروبى) را بر عهده داشتند.

تهیه و فروش مواد اعصاب، تجهیزات شیمیایى به ارزش ۱۰ میلیون دلار، ده ها تن مواد شیمیایى از جمله ترکیبات گاز اعصاب و فلورید سدیم و ترى کلرید، تهیه ماشین آلات براى تبدیل راکت ۱۲۳ میلیمترى به تجهیزات شیمیایى، تهیه روزانه ۱۷‎/۶ تن کلریدفسفر، فروش تجهیزات به کارخانه تسلیحات شیمیایى «فلوجه و اثیر» از جمله فعالیت هاى این شرکت ها بوده است.

شرکت «گوسا» سازنده سیلکون پى بود که شباهت زیادى به سیانور هیدروژن داشت که عراق در سال ۱۹۸۵م. آن را علیه ایران استفاده کرد.

شرکت «بوسوائو» و «کناور» در اکسبورگ پناهگاه پیشرفته اى براى صدام در زیر کاخ ریاست جمهورى بنا کرد و شرکت «هى برگر» ساخت واحد جداکننده در مجتمع شیمیایى سامرا و تولید تابون را بر عهده گرفت.

شرکت «هى برگر» همچنین بخش عمده کار تسلیحاتى آن را به شرکت «لودیگ همر» از «کلانوسیت هایم»، واگذار کرد.

گرى ملهولین استاد حقوق دانشگاه ویسکانسین در ۲۲ مارس ۲۰۰۰م . مى گوید: «نه تنها شرکت هاى آلمانى بزرگترین فروشنده سلاح هاى شیمیایى به عراق بودند، بلکه این شرکت ها موادى را به عراق مى فروختند که در افزایش برد گلوله هاى اسکاد به عراق کمک مى کرد.»

نام ۸۰ شرکت آلمانى موجود در گزارش ۱۲ هزار صفحه اى عراق به سازمان ملل از این گزارش حذف شده است.

در میان کشورهاى کمک کننده به عراق، کشور آلمان شبکه وسیع قوانین و مقرراتى را به منظور کنترل صادرات مواد تشکیل دهنده سلاح هاى شیمیایى، ترکیبات بیمارى زا، تجهیزات مربوط به سلاح هاى بیولوژیکى و شیمیایى دو منظوره یا اشکال دیگر همکارى را با طرح هاى موشکى یا سلاح هاى میکروبى و شیمیایى خارجى دارد.

> حمایت شیمیایى آلمان از عراق در گذر زمان

تاریخچه تلاش هاى کنترل صادرات تولید سلاح آلمان به سال ۱۹۸۴.م برمى گردد. زمانى که دولت فدرال آلمان کنترل هایى را بر ۴ ماده تشکیل دهنده سلاح هاى شیمیایى اعمال مى کرد. آلمان همچنین در آگوست ۱۹۸۴.م قانون جدیدى را در مورد دادن مجوز به کارخانه هاى شیمیایى و تجهیزات شیمیایى خاصى که براى تولید مواد سازنده سلاح هاى شیمیایى مناسب هستند، وضع و اعمال کرد.

در اواسط سال ۱۹۸۳ کار بر روى کارخانه هاى تولید حشره کش در سلمان پاک در حال اتمام بود که بیش از ۱۰ شرکت شیمیایى آلمانى در این کار به عراق کمک کردند. تجهیزات و وسایلى که آلمان براى طرح هاى سامرا و سلمان پاک مى فرستاد، به قدرى تخصصى و غیرمعمولى بود که ارسال آنها باید زنگ خطرى را در دستگاه هاى دولتى آلمان به صدا درمى آورد.

گزارش گمرک آلمان در سال ۱۹۸۷.م حاکى است که فروش دستگاه تهیه هوا و ۴ واحد جداساز گاز مسموم کننده به عراق به موجب قوانین آلمان در مورد مواد و تجهیزات بسیار سمى ممنوع بوده است اما شرکت «هى برگر» همه این مواد را به عراق صادر کرد بى آن که کسى از او سؤالى کند.

در سپتامبر ۱۹۸۳ کارخانه تولید گاز سمى سامرا با نظارت مهندس هاى شرکت هاى «کارل کلوب»، «پروسچ» و دیگر شرکت هاى آلمانى راه اندازى شد.

کارشناسان سلاح هاى شیمیایى آلمان شرقى نیز پیش از آن کارخانه اى در سامرا راه انداخته بودند و افسران عراقى را در مورد به کارگیرى گاز خردل و گاز فلج کننده اعصاب در میدان نبرد، تعلیم مى دادند. در دسامبر ۱۹۸۳ (آذر ۱۳۶۲) نخستین تولید کارخانه سامرا به نام «ایپریت» یا گاز خردل آماده شد و نیروهاى عراقى در برابر حمله نیروهاى ایرانى از آن استفاده کردند.

بنا به گزارش بى بى سى در سپتامبر ۱۹۸۳ دولت ریگان رئیس جمهورى وقت آمریکا، یک کارگزار اطلاعاتى ملى را مأمور بررسى گسترش سلاح هاى شیمیایى در جهان سوم کردکه در گزارش این کارگزار از دولت آلمان به خاطر جلوگیرى نکردن از شرکت هاى آلمانى طرف قرارداد، انتقاد شده و آمده بود:

«آلمان غربى کمک هاى فنى را در تهیه گاز ناتوان کننده اعصاب فراهم کرده است.»

در تحقیقات اولیه گمرک آلمان غربى، مورخ ۵ نوامبر ۱۹۸۷. م از ۷ شرکت که با کارخانه سامرا همکارى داشتند، نام برده شد.

کارل کلوب، شرکت تجهیزات مهندسى پیلوت پلانت، هى برگر، مودیگ همن پرولچ، صنایع تکنیکى دبیل جیکوب و شرکت مهندسى تجارى آپ سایپترا.

حمیرا حیدریان

  روزنامه ایران - سه شنبه ۵ دى ۱۳۸۵