تزکیهی نظام اداری کشور
یکی از برکات جنگ، تزکیه و پالایش نیروهای ضد انقلاب، به ویژه ستون پنجم، از نظام اداری کشور بود.
بدین طریق که چون جنگ خارجی و اقدامات ستون پنجم داخلی به طور همزمان پیش میرفت، عوامل وابسته به دشمن خارجی، خواه ناخواه دست به اقداماتی زدند که اگر چه باعث خسارتهایی شد، اما موجبات افشای آنها و تصفیهی ادارات را فراهم کرد.
اگر به اقدامات لیبرالیسم وابسته در معوق گذاشتن استخدام نیروهای انقلابی از یک سو، و تعطیلی ادارات به بهانهی پاکسازی از سوی دیگر توجه کنیم، میتوانیم بفهمیم که دشمن در حملهی نظامی خارجی، تا چه میزان روی اقدامات ستون پنجم خود حساب میکرد. بروز جنگ، هواداران راستین انقلاب را روی این نکته بیشتر حساس نمود و به رغم مقاومت لیبرالهای وابسته، انقلاب را از گزند ستون پنجم حفظ کردند.
رشد فضایل اخلاقی و معنوی
از برکات دیگر دفاع مقدس، رشد فضایل اخلاقی و معنوی در افراد و تقویت ارزشهای اجتماعی بود؛ به طوریکه همهی اقشار ملت تحت تأثیر اخلاق رزمندگان و فضایل انسانی خانوادهی آنان قرار داشتند؛ به ویژه موقعی که مراسم تشییع شهدا برگزار میشد، همگان شرکت فعال داشته، از فضای معنوی آن بهرهمند میشدند.
بسیار دیدهایم یادگاران عزیز جنگ را که بر سوگ از دست دادن جبهه و جنگ سخت میگریند. گریهی آنان در حسرت خونریزی و خشونت جنگ نیست، بلکه برای از دست رفتن آن فضای روحانی و معنوی است. بچههای جنگ در آن فضای معنوی به تصفیه و تزکیه میپرداختند و دل خود را به نور حق مصفا میکردند و به فرمودهی امام راحل(ره) راه صد ساله را یک شبه میپیمودند؛ بدان گونه که «پیر میکدهی عشق» آن رزمندهی سیزده ساله را رهبر خویش میخواند و در «نماز عشق خود» به او اقتدا میکند. این بُعد از جنگ، یکی از زیباترین ابعاد جنگ است، از این رو آشنایی با آن و زمینهی ایجاد شناخت آن، نیاز مبرم جامعه خصوصاً جوانان است و این مستلزم عبور از سطح ملموس جنگ و نقب به بطن و حقیقت جنگ است.
رشد باورهای دینی
رشد باورهای دینی در دوران دفاع مقدس بسیار چشمگیر بود. همه چیز ما در جبهه و پشت جبهه، رنگ و صبغهی الهی به خود گرفته بود. میادین نبرد و سنگرهای رزمندگان، آکنده از حضور خدا و اهل بیت(علیهم السلام) بود. نیایشها و شب زنده داریها و توسل خالصانهی رزمندگان و امت شهید پرور به ائمهی معصومین(علیهم السلام) فضای کشور را به عطر ایمان و معنویت معطر کرده بود و روح عبودیت در مردم موج میزد؛ حتی بیتفاوتهای جامعه در این فضای معنوی به خود آمده، تحول عمیق درونی در آنها ایجاد شد.
خوشــا روزی که گـرم جنگ بودیم
میـان رنگها بـــیرنگ بـودیـم
دل هرکس شهــادت را طلب داشت
حدیث عشق و مستی را به لب داشت
خوشـا تنـهایــــی شبهـای سنگر
کـه دل بـود و تمــنا بـود و دلـبر
شکوفایی استعداد و خلاقیت
از جمله تحولاتی که در جنگ طولانی هشت ساله رخ داد، بروز خلاقیتها، نوآوریها و اعمال بدیعی بود که در ابعاد مختلف صورت گرفت. از ابتکار عملهای داهیانهی رهبر فقید انقلاب اسلامی در مسایل و تصمیمات استراتژیکی جنگ گرفته، تا ابتکارات و نوآوریهای نیروهای بیادعا و خالص بسیجی.
در مورد حرکت هوشیارانهی شرکت دادن نیروهای مردمی در جنگ، به یاد داریم که این امر با مخالفت لیبرالها و جناح بنیصدر معزول روبهرو گردید. آنها معتقد بودند که جنگ را تنها باید به ارتش واگذار کرد، ولی حضرت امام(ره) به دلیل آگاهی عمیقی که از اهداف بنیادی دشمن، مبنی بر براندازی نظام و انقلاب داشتند، راه چاره و رفع توطئه را در این میدیدند که ملت به مثابهی قیام پیروزمندانه در مقابل رژیم ستمشاهی، در جنگ نیز یکپارچه به مقابله برخیزند و این استراتژی، البته تأثیری عمیق و شگرف بر روند پیروزیهای جبههی حق گذاشت؛ و بدین ترتیب بود که راه بروز خلاقیتها و ابتکارات از سوی نهادهای رسمی و غیر رسمی مربوط در جنگ هموار گردید. خلاقیتهای بیشمار در زمینهی تدارک تجهیزات جنگی و لجستیکی ـ مانند ایجاد پلهای خیبر و اروند رود ـ نقش ویژهای در پیروزی عملیاتها ایفا نمود.